Illa sira hosi Pasífiku iha risku hamlaha no hamrok ne’ebé maka’as -- relatóriu
Posibilidade kiik liu atu hetan bee moos no ai-han iha illa sira Pasífiku nian reprezenta ameasa ida ba komunidade indíjena no rurál, liliu ba feto no labarik sira, alerta relatóriu ida ne’ebé fó sai ohin iha Nova Zelándia.
Servisu hosi Cáritas Aotearoa kona-ba situasaun ambientál iha Oseania hatudu katak fenómenu meteorolójiku estremu kombina ho efeitu iha alterasaun klimátika ne’ebé kontinua favorese ai-han no bee-moos menus iha rejiaun.
Diretora filial neozelandeza organizasaun nian, Julianne Hickey, afirma katak iha Fiji labarik barak han ai-fariña nia abut ho paracetamol no Papua Nova Guiné ema barak tenki la’o-ain durante loron tomak atu hetan ai-han no bee tamba fenómenu El Niño.
Fenómenu ne’e provoka rai-maran iha rejiaun hotu no ninia pontu altu halo ema besik millaun 4,7 laiha bee ho ai-han, tuir relatóriu ne’e.
El Niño halo situasaun sai piór liu iha bee ne’ebé afeta Papua Nova Giné, kuaze 60% hosi populasaun laiha asesu ba fonte segura iha bee, taxa ida ne’ebé maka konsidera aas liu iha mundu.
Organizasaun ne’e alerta katak iha nasaun sira hanesan Fiji, Vanuatu ka Tonga menus adekuasaun iha ai-han no bee, tanba klima extremu, fó impaktu negativu ho tempu naruk ba saúde populasaun no asesu labarik sira nian ba edukasaun.
"Ita rona ema koa’lia hamlaha, ema mate tanba kauza hosi nia, iha hamlaha no hamrok", haktuir Hickey ba Rádio New Zeland.
Maski Oseania latama iha estatístika mundiál kona-ba inseguransa ai-han, relatóriu ne’e haktuir vulnerabilidade bee no ai-han iha rejiaun bainhira akontese eventu estremu hanesan El Niño ou siklone ho kategoria 5.
Cáritas ne’e rekorda katak erozaun iha kosta, inundasaun no salinizasaun iha bee-matan nian kontinua fó ameasa ba povu Pasífiku sira, ne’ebé iha deslokasaun tanba konsekuénsia hosi aumentu nível tasi nian.
Organizasaun ne’e kritika polítika atuál ba apoiu dezenvolvimentu Nova Zelándia no Austrália ba rejiaun ne’e no apela atu iha konsentrasaun esforsu hodi kombate impaktu hosi alterasaun klimátika.
SAPO TL ho Lusa